Ветеран войны Василий Евдокименко
Василий Дмитриевич Евдокименко - человек удивительной судьбы. Двадцатилетним парнем он прошел Финскую кампанию, затем попал на фронт Великой Отечественной войны. До начала военных действий в Ленинграде помогал маскировать памятники, чтобы их не было видно с воздуха, позже участвовал в боях за сам город. Прошел Курскую дугу, был на Воронежском фронте, а в 1943 году освобождал Беларусь. Четыре раза был ранен.
Василий Дмитриевич родился 1919 году в поселке Ворошилово Костюковичского района в семье Дмитрия Игнатьевича и Ирины Федоровны. У него было три брата: старшие Никифор и Иван и младший Михаил. Родители - крестьяне, но старались не только привить детям желание и умение работать на земле, но и дать им должное образование.
После окончания школы Василий Дмитриевич попал на Северный Кавказ. Там он поступил на рабфак в городе Орджоникидзе (ныне Владикавказ). "Родители сильно удивились, спрашивали, неужели ничего нет рядом. А я именно туда хотел поехать: там учился брат", - вспоминает ветеран.
После рабфака Василий Дмитриевич поступил в Харьковский сельскохозяйственный институт. Правда, закончить его так и не получилось: шел 1939 год.
"Уже шла Финская война. Меня призвали в армию, и я пошел воевать. Сложно пришлось, нас "косили" не только сражения и финские пули, но и очень холодная погода. Я недолго там сражался, и мне повезло остаться в живых", - вспоминает Василий Дмитриевич.
Мужчина вернулся в Советский Союз. И отправился в Ленинград, где уже готовились к атакам немцев. Там он помогал маскировать здания и памятники, чтобы враг не увидел их с воздуха.
"Памятники обкладывали мешками с песком. Хорошо помню, как помогал прятать памятник Ленину. После войны, даже не вспомню в каком году, вернулся в Ленинград с экскурсией. Так вот, у одного из памятников экскурсовод рассказывал, как их прятали в войну. А я узнал это место, - улыбается ветеран. - Сказал тогда экскурсоводу, что я тоже принимал в этом участие, спасал наше историческое наследие. Удивился не только он, но и вся группа".
Во время оккупации мужчина несколько месяцев сражался под Ленинградом. Службу проходил в 1-м отдельном мотострелковом железнодорожном полку. Потом прошел почти весь Советский Союз - Курская дуга, Воронежский фронт. Был и минометчиком, и автоматчиком. Получил несколько ранений, после которых никогда не возвращался в свою часть, однако продолжал сражаться за Родину.
"Я не считаю нас героями. Мы просто выполняли свой долг: наша земля, наши люди были в опасности", - делится ветеран.
В 1943 году мужчина вернулся в Беларусь освобождать родной край: сначала Хотимский, а потом и свой Костюковичский район.
"Проходили мы как-то речку в Костюковичском районе, совсем недалеко от моей деревни. И повел нас командир вроде бы в болота. Я к нему тогда подошел и сказал: давай чуть по-другому пойдем, там, где можно обойти опасный участок, - вспоминает ветеран. - Он мне возражает, мол, ты-то откуда знать можешь? Я рассказал, что сам отсюда родом. Тогда командование дало несколько дней отпуска повидаться с семьей".
Ветеран уверен, те несколько дней спасли ему жизнь. В жестоких боях под Пропойском (Славгородом) от его роты осталась всего треть солдат. После пополнения их подразделение снова отправили на фронт. Позже в Быховском районе Василий Дмитриевич получил четвертое и самое тяжелое ранение.
"Несколько месяцев провел в госпитале. Больше в бой не вернулся, меня комиссовали. Потом еще долго восстанавливался. И начал искать себя в обычной, мирной жизни, где не нужно было постоянно носить в руках автомат и быть начеку. У меня началось уже другое сражение, личное - найти себя и свой путь. И знаете, все получилось", - улыбается ветеран.
С полей сражений Великой Отечественной войны из четырех братьев Евдокименко домой вернулись только двое: сам Василий и его младший брат, а Никифор и Иван погибли.
Началась мирная жизнь. Совсем недолго отставной солдат проработал в сельпо - хотелось учиться дальше.
"Стране не хватало кадров. Я подал документы в Гомельский педагогический институт, пробовался даже в медицинский, в итоге стал учителем химии и биологии. Жил и работал в деревне Ветухно Костюковичского района. Там же в средней школе встретил свою будущую жену", - вспоминает мужчина.
Валентина Кондратьевна была на 7 лет младше Василия Дмитриевича. Преподавала в начальных классах. Они поженились в 1947 году и прожили вместе всю жизнь. Воспитали двоих детей: дочь Галину и сына Александра. А позже случился взрыв на Чернобыльской АЭС и деревня Ветухно попала в зону отселения. Так семья Евдокименко перебралась в Филатово Круглянского района. Сейчас Галина со своей семьей живет в Добруше, а Александр - вместе с отцом, помогает ему по хозяйству.
"Мамы не стало уже почти как 20 лет. Отца одного не оставишь. Он у нас крепкий, но ему нужна помощь. Семьей собираемся на праздники, нам помогает райисполком и пионеры, - рассказывает Александр. - Я вот смотрю на отца и удивляюсь - он столько всего пережил. Прошел страшную войну (и не одну), в мирной жизни дослужился до директора школы, имеет почти 30-летний педагогический стаж. Удивительный человек. Выпади все это мне на долю - не знаю даже, смог ли бы я так".
"Мы просто по-другому жить не умели. Если Родина в опасности - вставай на защиту. Это даже не обсуждалось. А если работать в мирной жизни - работай так, чтобы перед собой и людьми стыдно не было. Все это не подвиги, это долг каждого человека", - скромно добавляет ветеран.
На улице Инженерной в агрогородке Филатово живет ветеран Великой Отечественной войны Василий Дмитриевич Евдокименко. Солдат, педагог и человек удивительной силы духа.
Сцяпан Аляксандравіч Лавянецкі
Сцяпан Аляксандравіч Лавянецкі нарадзіўся 26 кастрычніка 1923 г. у в. Філатава Круглянскага р-на Магілёўскай вобл. Рос як і ўсе хлопчыкі падві -жным, жвавым і паслухмяным. У 1927 г. сям'я пераехала ў г. Волагду, дзе хлопчык працягваў расці і вучыцца. Наведваў дзіцячы сад №4. Затым чыгуначную школу №7. Добра маляваў, любіў музыку і сам іграў на баяне. Захапляўся мастацкай літаратурай, асабліва прыгодніцкай, дзе ён быў важаком і ўдзельнічаў у бітвах. Сцяпан быў добрым спартсменам, удзельнічаў у стралковых спаборніцтвах. Сярод таварышаў ён вылучаўся досціпам, адвагай, настойлівасцю. Грудзі яго ўпрыгожвалі тры абаронных значкі.
Вялікай марай Сцёпы было як мага хутчэй стаць дарослым, пайсці ў шэрагі Чырвонай Арміі, як і старэйшыя браты. Сцяпан скончыў сем класаў, затым працаваў грузчыкам і без адрыву ад вытворчасці па вечарах вучыўся на курсах шафёраў. У гады вайны яго пасылаюць спачатку пад Ленінград, потым на лесанарыхтоўкі, дзе ён абмарозіў ногі і прахварэў ўсю зіму 1941-1942г. г. У 1942 годзе быў прызваны ў шэрагі Савецкай Арміі і, так як ён меў спецыяльнасць шафёра, яго накіравалі на курсы кіроўцаў самаходнага арудыя.
У сакавіку 1943 года даслаў ліст, у якім пісаў, што ў г. Пушкін пад Ленінградам скончыў школу сяржантаў на выдатна і з'язджае на фронт.
З фронту не так часта, але раз на месяц прыходзілі лісты.
За ўзорнае выкананне заданняў камандавання Каўказскага фронту ў снежні 1943 г. яго ўзнагароджваюць медалём “За адвагу".
У баях па вызваленні Брэста, грудзі сяржанта Лавенецкага С. А. упрыгожыў ордэн Айчыннай вайны 2-й ступені. Далей з таварышамі на грозным танку ён змагаецца на польскай зямлі, затым у Венгрыі.
А ў кастрычніку 1944 г. Сцяпана не стала.
24 кастрычніка 1944 года ў раёне мястэчка Кухн у Венгрыі ішоў гарачы бой. Сцяпан Аляксандравіч смела і рашуча вёў сваю баявую машыну, праяўляючы высокае майстэрства, чым прымусіў праціўніка адступіць. У напружаны момант ён забяспечыў выдатную манеўранасць баявой машыны і гарматай машыны знішчыў тры варожыя танкі.
Але варожы снарад трапляе ў яго машыну. Машына падбіта, яго баявыя таварышы выйшлі з ладу. Лавянецкі С. А., будучы цяжка параненым, уступае ў бой з вялікай групай праціўніка. Забіты варожай куляй і ахоплены полымем, Сцяпан упаў геройскай смерцю.
За праяўленую доблесць і геройства на фронце ў барацьбе з нямецкімі захопнікамі Лавенецкаму С. А. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 28 красавіка 1945 года прысвоена званне Героя Савецкага Саюза пасмяротна.
Збуржинский Антон Иванович
Антон Иванович Збуржинский, знаменитый в своё время труженик, а сегодня – пенсионер и житель аг.Филатово. Он рос в многодетной семье (было ещё два младших брата Иван и Станислав). Отец Иван Станиславович и мать Мария Ивановна работали в колхозе. После получения образования младшие братья переехали на постоянное место жительства в г.Оршу, а сам Антон остался на малой родине – работал водителем в местном хозяйстве всю свою трудовую деятельность. А это более сорока лет.
Родные места Антон Иванович покидал для получения образования по профессии «тракторист–комбайнер» в Буйническом СПТУ и на время прохождения службы в армии (служил более трёх лет в ГДР в радиоразведке).
За свой труд Антон Иванович отмечен рядом государственных наград: орденом Трудовой Славы ІІІ степени, орденом Знак Почёта, медалью за успехи в народном хозяйстве СССР, являлся победителем соцсоревнования в 1977 году, ударником 9-й пятилетки.
Каральчук Вольга Рыгораўна
Гэта прыгожая і сціплая жанчына нарадзілася ў вёсцы Кажан-Гарадок Лунінецкага раёна Брэсцкай вобласці ў сялянскай сям’і ў 1941 годзе.
Бацька загінуў у апошнія дні Вялікай Айчыннай вайны. Маці выхоўвала дзяцей адна. Вольга Рыгораўна не закончыла чацвёртага класа пачатковай школы: трэба было працаваць. Ездзіла на Украіну на заробкі.
Калі стварылася сям’я, пайшла працаваць птушніцай на качкаферму, дзе і прапрацавала да выхаду на пенсію. У 1995 годзе пераехалі жыць да дачкі ў вёску Філатава. З мужам вырасцілі траіх дзяцей, трымалі вялікую гаспадарку.
Вольга Рыгораўна ахвотна знаёміць школьнікаў са сваімі вырабамі і расказвае пра іх.
Іосіф Карлавіч Сакалоўскі
(1763 — пасля 1836)
Расійскі палкавы і брыгадны камандзір, Герой Айчыннай вайны 1812 года, удзельнік шасці войнаў, генерал-маёр Рускай імператарскай арміі, камендант Казані.
Іосіф Карлавіч Сакалоўскі нарадзіўся ў в. Філатава, у сям'і дваран Рымска-каталіцкага веравызнання.
21 снежня 1786 года прыняты па прашэнні падпаручыкам у расійскую службу з паручыкаў Каралеўска-польскай службы ў Архангелогородскі пяхотны полк. У красавіку 1788 года выраблены ў паручнікі.
У 1789-1791 гг. ваяваў з туркамі. Удзельнічаў у штурме Ізмаіла, а ў баях пад Хоцінам паранены ў правую нагу вышэй пяткі куляй навылёт. За адрозненне ў баях у Польшчы выраблены ў капітаны з вызначэннем у Яраслаўскі мушкетны полк. У 1799 годзе ў складзе рускіх войскаў знаходзіўся ў Швейцарыі. 1 мая 1804 прызначаны камандзірам Яраслаўскага мушкетнага палка.
Удзельнічаў у Руска-Аўстра-французскай вайне 1805 года. Ваяваў у Аустерліцкай бітве, за што ўзнагароджаны ордэнам Святога Уладзіміра 4 ступені. 23 красавіка 1806 года атрымаў званне палкоўнік. У 1807 годзе ўдзельнічаў у Руска-пруска-французскай вайне, а 1810-1811 гг. у Руска-турэцкай вайне 1806-1812 гг.. 9 чэрвеня 1811 года прызначаны шэфам Яраслаўскага пяхотнага палка.
З пачаткам Айчыннай вайны 1812 года са сваім палком знаходзіўся ў рэзерве Дунайскай арміі ў складзе 2-й брыгады 10-й пяхотнай дывізіі. Прыняў удзел у баявых дзеяннях супраць напалеонаўскіх войскаў ля Ваўкавыска і Рудні. У 1813 годзе знаходзіўся пры ўзяцці Чэнстахова, у бітвах пад Бунцлау, Кацбаху і за адрозненне ў гэтых баях выраблены 15 верасня ў генерал-маёры. Пасля Лейпцыгскай бітвы ў 1814 годзе камандаваў атрадам расійскіх і бадэнскіх войскаў пры блакадзе крэпасці Ліндаў. За адрозненне ў гэтых баях узнагароджаны ордэнам Святой Ганны 1 ступені, у красавіку за баі пры заваяванні і здачы Ліндаў-ордэнам камандорскага крыжа Вялікага герцагства Бадэнскага за ваенныя заслугі.
Па заканчэнні ваенных дзеянняў камандаваў 2-й брыгадай 15-й пяхотнай дывізіі, а з 1 лістапада 1821 года прызначаны камендантам горада Казані. Найвышэйшым загадам 1831 года ад 4 ліпеня звольнены ад службы, з мундзірам і пенсіёнам поўнага акладу. Быў жанаты на ўдаве, палкоўніцы Варвары Іванаўне Гаузенберг, меў дзяцей: сын Пётр і дачка Аляксандра Гаузенберг.
Іосіф Іванавіч Буевіч
Буевіч Іосіф Іванавіч нарадзіўся 3 мая 1883 года ў вёсцы Варгуцёва Магілёўскага павета.
У бедных сялян Буевічаў ужо было дзве дачкі. Нараджэнне трэцяга дзіцяці закончылася вялікай трагедыяй для сям’і – у час родаў 28-гадовай жанчыне спатрэбілася медыцынская дапамога, але яе тут ніколі не было і нясчасная памерла. Маці пахавалі на лясных могілках, пад старым дубам, а за Юзікам, так звалі хлопчыка, стала глядзець чужая жанчына, праўда чулая і працавітая. У яго дзяцінстве было мала радасці. Добра, што хлопчыку ўдалося скончыць пачатковую школу, навучыцца чытаць і пісаць.
Сям’я жыла марай пра лепшае, але калі Юзіку споўнілася 9 гадоў, напаткала новае гора: зачасна памёр бацька.
Цяпер такое цяжка сабе ўявіць: 12-гадовы хлопчык, босы, у саматканай кашулі, з мяшочкам на плячах ідзе на чыгуначны прыпынак Трацілава, даязджае да Оршы і садзіцца на поезд у Пецярбург. Аб выбары прафесіі ў яго нават і думкі не было.
У 1895 г. Іосіфа Буевіча прынялі падсобным рабочым не кардонна-папяровую фабрыку. Ён вазіў цялежкі з сыравінай, рулонамі, кардоннымі лістамі.
На пачатку Xxстагоддзя хлопчыку вельмі пашанцавала. Яго прынялі на суднабудаўнічы Балтыйскі завод, дзе ён змог вучыцца на металіста-стругальшчыка. На гімназію не разлічваў, уся надзея была на рукі, звыклыя да фізічнай працы, і прыстойную прафесію, якая дапаможа выжыць. Гэты вялікі завод на Васільеўскім востраве стаў першым “універсітэтам” падлетка з Кругляншчыны. Ён атрымаў тут не толькі добрыя прафесійныя навыкі, але і ўяўленне аб палітыцы, рабочым руху. У спрытнага Іосіфа хутка развіваліся арганізатарскія здольнасці. Але здарылася нечаканае: хлопец зламаў правую руку: траўма адбылася на заводзе, але Буевіча звольнілі, як непрацаздольнага, не выдаўшы ніякай грашовай кампенсацыі. Гэты выпадак вельмі ўразіў падлетка, застаўшыся ў памяці, як урок непавагі да працоўнага чалавека. Як тут не абудзіцца імкненню да справядлівага грамадства.
1-я руская рэвалюцыя ў Пецярбургу ўжо разгарэлася , а Іосіф хадзіў яшчэ ў беспрацоўных. Міжволі далучышся да тых, хто выступаў супраць галечы, падману, расстрэлу рабочых. Буевіч уладкаваўся на цвікавы завод. Рух незадаволеных і тут не спыняўся. Ён уцягваў хлопца ў рабочыя мітынгі і прымушаў вызначаць свае палітычныя сімпатыі. Цяжка было зразумець, у якую партыю падацца. Буевіча прывабілі змагары, гатовыя на любыя крайнасці, тыя, хто рабіў стаўку на працоўнае сялянства. Ён падтрымаў партыю эсэраў-мансімалістаў, якая выступала за неадкладнае правядзенне адначасова сацыялізацыі як зямлі, так і фабрык і заводаў. Смелы юнак пайшоў за партыяй, якую царызм трымаў у турмах і ссылках. Ужо праз год (у 1906 годзе) Буевіч распаўсюджваў нелегальную літаратуру, вёў агітацыю сярод рабочых свайго завода і салдат фінляндскага палка. Буевіч быў выбраны дэлегатам на пецярбургскую гарадскую канферэнцыю беспрацоўных, якая павінна была адбыцца ў кастрычніку 1907 г. на Васільеўскім востраве. Аднак паліцыя разагнала яе, арыштавала 33 дэлегатаў, сярод якіх быў і Іосіф Буевіч.
Праз некалькі тыдняў выпусцілі. Як палітычна не надзейнаму яму забаранілі жыць у сталічных, губернскіх гарадах і адправілі ў ссылку на радзіму. Нечакана Іосіф Вярнуўся ў Варгуцева. Можа б ён і застаўся ў вёсцы, каб не адна акалічнасць – ён захапіўся агітацыяй мясцовых сялян, асабліва моладзі, і яго прамовы насілі антыўрадавы характар. Хтосьці данёс жандармам. Яны прыехалі да Буевіча і моцна прыгразілі.
Але Іосіфа бальш за ўсё прыгнятала не пагроза, а недаступная думка: што рабіць, дзе знайсці сабе месца ў жыцці. З берагоў Нявы адправілі, і на Радзіме няма прытулку. Падказалі чуткі, за акіянам добра жывуць. І зноў тая сцяжынка да Трацылава павяла яго ў незнаёмы свет. Суровай зімой 1909 г. Буевіч накіраваўся ў далёкую Аргенціну.
Вялізарны Буэнас-Айрэс, у якім ён спыніўся, быў перапоўнены эмігрантамі. Аднак праца знайшлася – ён уладкаваўся на люстэркавым заводзе, і вытворчыя патрэбы вымусілі яго вывучыць чужую іспанскую мову, якая была там самая распаўсюджаная
. Авалодаўшы сродкам зносін, Буевіч зблізіўся з многімі рабочымі завода. І хутка пераканаўся, што і тут, за акіянам, пагоня за прыбыткамі вядзе да збяднення рабочага чалавека, да абвастрэння супярэчнасцяў паміж рознымі слаямі грамадства. І яшчэ ў тым, што дрэннае жыццё вымушае чалавека і тут станавіцца рэвалюцыянерам. Разам з чужаземным рабочымі Буевіч актыўна ўдзельнічаў у забастоўках, вёў агітацыю сярод рускіх эмігрантаў. Аднойчы пасля работы ён зайшоў у бібліятэку рускіх сацыял-дэмакратаў, узяў раман Х.Міро “Біржа”, але раскрыць не паспеў. Паліцыя арыштавала яго і адвяла ў турму, што знаходзілася на ваенным параходзе.
Буевіч І. І. успамінаў: “Нават царская турма блякне перад аргенцінскай”. А што было далей, няцяжка здагадацца: “выслаць з Аргенціны ў Расію”.
Пакуль перасякалі граніцу, Буевіча апанавала дзерзкае рашэнне6 збегчы з нямецкага парахода. Але ж ён увесь у рыззі і без грошай. Дзякуй, рускі эмігрант ахвяраваў яму сваю вопратку і апошнія капейкі. У бельгійскай сталіцы – Антверпенс Буевіча падтрымаў яго сябра Міхась Машэвіч, яны разам уцяклі ў французскую гавань. Паспяхова дабраўшыся да Парыжа, ён зноў сутыкнуўся з моўным бар’ерам. Іосіф старанна вывучаў французкую мову на заводзе, у бібліятэцы і ад рабочага рэвалюцыйнага руху не быў у баку. Тут мацней адчуваўся “рускі дух”, больш было палітэмігрантаў з Расіі. Тут ён сустрэў1-ю сусветную вайну, якая ўскладніла жыццё рабочых розных краін.
У 1916 г. Іосіф Буевіч эміграваў у ЗША, уладкаваўся ў Нью-Йорку на металічным заводзе. І зноў вывучаў незнаёмую мову, на гэты раз англійскую. Не прывыкаць. І рэвалюцыйная дзейнасць стала для яго звыклай справай.
Калі прыйшла вестка аб Лютаўскай рэвалюцыі ў Расіі, Буевіч не мог дачакацца дня ад’езду. Ён ірваўся туды, дзе пачыналася штосьці новае, невядомае, што можа збавіць ад беднасці і сацыяльнай несправядлівасці.
Бывайце замежныя гарады і гавані. Колькі сокаў вы выцягнулі за гады цяжкіх вандровак. Колькі было надзей на выратаванне, але ні ў Аргенціне, ні ў Францыі, ні ў хвалёнай Амерыцы ён лепшай долі не знайшоў. Дзе б ён ні быў, усюды перад ім паўставаў вобраз Бацькаўшчыны ў выглядзе друцкага гарадзішча, зялёнага жытнёвага поля, журавінавага балота, магутнага волата дуба, пад якім пахавана бедная маці. Не прытуліла яго чужая зямелька, не прыгрэла чужое сонейка, усюды хлеб здаваўся яму горкім. Не толькі паэтам, але і яму сніліся сны пра Беларусь.
Іосіф Буевіч сеў на параход, які праз Ціхі акіян узяў курс на Кітай. Ён ехаў з групай расійскіх палітэмігрантаў, сярод якіх былі В. Міцкявічус-Капсукасі іншыя. Прыехаўшы ў Харбін, яны выступілі на мітынгу супраць вайны і Часовага ўрада. Далей праз усю Расію – да берагоў Нявы. У Петраградзе, які кіпеў і бурліў, Буевічу было не да адпачынку. З ліпеня 1917 г. ёе удзельнічаў у масавай дэманстрацыі, якая патрабавала перадачы ўлады ў рукі рабочых і сялян. Хопіць уладарыць старому рэжыму, які ганяў людзей па ўсім свеце. Петраградскія рэвалюцыянеры параілі Буевічу ехаць дапамагаць землякам.
Стары змагар Буевіч, які прыехаў сюды з міжнародным вопытам, адразу знайшоў сабе поле дзейнасці. Ён ведаў і ўмеў што сказаць людзям.
9 лістапада 1917 г. Іосіф Буевіч быў выбраны членам Аршанскага Савета, ядро якога складалі бальшавікі і левыя эсэры. Працавалі, здаецца, дружна, і ўсёж былі непаразуменні. Буевіч, прызначаны камісарам працы, часта бываў на прадпрыемствах, у вайсковых часцях. У снежні ён рыхтаваў канферэнцыю Аршанскага павета па арганізацыі рабочага кантролю і рабочых дружын. Яго аднадушна выбралі старшынёй канферэнцыі. Іосіф Іванавіч выступіў з дакладам аб узбраенні рабочых.
Канферэнцыя выказалася за арганізацыю рабочых дружын на фабрыках і заводах для самаабароны, за вылучэнне ў яе рады лепшых людзей павета, знаёмых з вайсковай справай. Так нараджалася Чырвоная гвардыя ў Оршы. У пастаянную камісію, якая павінна была абараніць інтарэсы людзей працы, былі выбраны: Буевіч ад Бараньскага завода, Бушынскі ад Шклоўскай папяровай фабрыкі, Чурыла ад аўтамайстэрняў і іншыя. Былы “эмігрант”, сціплы і патрабавальны да сябе, вызначыўся, як найбольш сталы і дзейсны будаўнік новага жыцця. Пасля перамогі рабочых яму хацелася, каб усё было ідэальна, а на справе гэтага не было і не магло быць. Разводдзе свабоды выкінула на паверхню высакародных і хцівых, чыстых і брудных, сумленных і рабаўнікоў. І ад таго, што адбылася рэвалюцыя, яны не сталі святымі.
А тым часам працягвалася вайна.калі пачалося наступленне немцаў, дзейнасць Аршанскага Савета ўскладнілася. Акупанты захапілі таварную станцыю і заходнюю частку горада. Іосіф Буевіч, які напачатку 1918 г. быў старшынёй Аршанскага павятовага выканкома, актыўна ўдзельнічаў у стварэнні рэвалюцыйнага штаба па мабілізацыі насельніцтва на адпор ворагу, у арганізацыі партызанскіх атрадаў, абароне горада.
Буевіч неадназначна ўспрыняў падпісанне Брэсцкага міру. Апроч гэтага, яго трывожылі разлад эканомікі, злачыннасць, разбэшчанасць аршанскіх мытнікаў, якія за хабар дазвалялі разгуляцца кантрабандыстам. Неабыякавасць да адмоўных з’яў, патрэба дамагацца справядлівасці рабілі Буевіча праціўнікам некаторых груповак.
У ліпені 1918 г. у Маскве ўспыхнуў леваэсэраўскі мяцеж. Супраціўленне новаму ў Оршы таксама ўзмацнілася. Бальшавіцкая фракцыя Аршанскага выканкама зрабіла запыт левым эсэрам пра іх адносіны да маскоўскіх падзей. Эсэры адказалі, што асуджаюць свій ЦК і лічаць, што ён больш не існуе. Аднак, калі з Масквы вярнуўся ўдзельнік 5-га Усерасійскага з’езда Саветаў І.І. Буевіч, яны заявілі, што з’яўляюцца прыхільнікамі свайго ЦК. Буевіча і некаторых іншых чэкісты арыштавалі і пасадзілі ў астрог. 6 жніўня эсэры стварылі Аршанскі Часовы Ваенна-рэвалюцыйны камітэт, апазіцыйны савецкай уладзе. Іосіфа Буевіча, вызваленага з астрога, выбралі яго старшынёй. Аднак ён не быў прыхільнікам пагромаў, грабяжоў, актыўнага супраціўлення Чырвонай Арііі. Ён займаў хоць і хісткую, але памяркоўную пазіцыю.
Старшыня Віцебскага губвыканкома Іван Мяніцкі, пачуўшы пра аршанскае паўстанне, па тэлефоне строга папярэдзіў Буевіча, што ў выпадку забойства савецкіх супрацоўнікаў усе вінаватыя будуць растраляны.
Буевіч разумеў страсці і слабасці людскія і не вельмі адрозніваў бальшавікоў і эсэраў, якія разам змагаліся супраць царскага самаўладдзя. Таму не мог дапусціць, каб у нейкіх сутыкненнях пралілася кроў аднолькава “прыніжаных і зняважаных”.
Але здарылася неспадзяванае. У жніўні 1919 г. губрэўтрыбунал І. Буевічу і іншым удзельнікам паўстання апраўдальны прыгавор. Яны далі слова гонару, што не будуць больш выступаць супраць новай улады.
У тым жа месяцы Іосіф Іванавіч напісаў заяву аб прыёме яго ў РКП(б). і старога рэвалюцыянера прынялі без кандыдацкага стажу. З жніўня 1919 г. Буевіч – старшыня Аршанскага гарсавета, народны суддзя. Ён мужна вытрымліваў экзамены, якія штодня падкідвала супярэчлівае жыццё. Але часам не хапала ведаў для таго, каб паспяхова кіраваць і гаспадарыць. Таму міжволі натыкаўся на ўласныя пралікі, якія вялі за сабой строгія разгляды і аргвывады, перавод на больш нізкія пасады.
У маі 1921 г. Буевіча накіравалі ў Сянно, дзе прызначылі загадчыкам аддзела працы павятовага выканкома.
У ліпені перамясцілі на іншую пасаду – загадчыкам Сенненскага эканамічнага аддзела Віцебскага саўнаргаса.
З 1922 г. Іосіф Іванавіч працаваў зампалітам Коханаўскага лясніцтва, выбіраўся членам Коханаўскага райкома партыі.
Напачатку 1930-х гадоў палітычная сітуацыя ў краіне рэзка змянілася, стала менш прадказальная. Не хацелася, але ж паехаў у Маскву, дзе ў яго было шмат сяброў. Там ён скончыў курсы пры Прамысловай акадэміі, працаваў намеснікам дырэктара Музея рэвалюцыі, начальнікам упраўлення Наркамата саўгасаў СССР. Буевіч уваходзіў у склад кіраўніцтва маскоўскай МОПР (Міжнароднай арганізацыі дапамогі пралетарскім рэвалюцыянерам). За актыўную мопраўскую работу ўзнагароджаны ЦК МОПР СССР імянным жэтонам.
Жывучы ў Маскве, Іосіф Іванавіч выказваў сваю любоў да роднага краю. А ў канцы 1940-х гадоў не вытрымаў, паехаў працаваць у Варгуцева, дзе яго выбралі старшынёй мясцовага калгаса. У 65 год ён зрабіў адчайную спробу палепшыць жыццё землякоў. Разам са сваімі аднавяскоўцамі ён шмат зрабіў: узняў культуру земляробства, завёў больш прадукцыйную пароду кароў, свіней, курэй.
Праз два гады Буевіч вярнуўся ў Маскву. З 1950-х гадоў – персанальны пенсіянер. Займаўся грамадскай работай, вельмі шкадаваў пра тое, што не ўдалося здзейсніць. Сумаваў па Кругляншчыне, дзе жылі яго сваякі і знаёмыя. Менавіта тады ўзнік яго запавет да двух сыноў і дачкі: “Калі памру, пахавайце мяне пад старым дубма, побач з маці і мачахай”.
25 студзеня 1964 г. Іосіф Іванавіч памёр у Маскве. У снежную завею яго прах прывезлі на аўтобусе ў Варгуцева .
Іосіф Уладзіміравіч Рамейка-Гурка (1828-1901)
Нарадзіўся і вырас у маёнтку каля Бурнеўкі,што паміж Скуратамі і Сурнаўкай. Вучыўся ў кадэцкім корпусе, закончыў Міхайлаўскае ваеннае вучылішча. Як палкаводзец вызначыўся ў руска-турэцкую вайну 1877-78 гг.
17 ліпеня 1877 года перадавы атрад Гуркі ачысціў ад туркаў некалькі горных перавалаў,абарона якіх лічылася непрыступнай.
Ва ўмовах жорсткай зімы 1877-1978 гадоў гвардзейцы Гуркі вызвалілі Сафію.
Подзвіг атрада Гуркі ў вызваленчай вайне заключаецца яшчэ і ўтым, што яго перадавыя часці дайшлі да Сан-Стэфана ( у 12 аярстах ад Канстанцінопыля). 3 сакавіка 1878 года тут быў падпісаны мірны дагавор.
За выдатнае кіраўніцтва воскамі ў перыяд баёў з туркаміна тэрыторыі Балгарыі генерал-ад’ютант І.У. Гурка быў узнагароджаны ваеннымі ардэнамі Святога Георгія 3-й і 2-й ступеняў,залатой шашкай ,упрыгожанай дыяментамі. У 1882 годзе яму прысвоена званне генерал-фельдмаршал. Генерал быў зацверджаны на пасадзе губернатара Санкт-Пецярбурга.
Захаронены І.У. Рамейка-Гурка на могілках в. Сахарава Цвярской вобласці.
Николай Васильевич Неврев
Почти девятнадцать своих лучших лет творил Николай Неврев в круглянской деревне Лысковщина – до самого рокового выстрела…
Полотна известного русского портретиста, мастера бытовой и исторической живописи Николая НЕВРЕВА (1830—1904 гг.) украшают лучшие музеи Москвы, Санкт-Петербурга, Киева, Саратова и Риги. В Национальном художественном музее Беларуси хранится восемь его картин. Чтобы обзавестись собственным портретом, вельможи записывались к нему в очередь. Он мог бы стать директором Третьяковской галереи, но отказался и из шумной Москвы переехал в небольшое имение Лысковщина Круглянского района, где прожил почти девятнадцать лет.
Возможно, память о художнике сохранилась бы лишь на страницах редких книг о его жизни, если бы местная ПМК № 266 не взялась за возрождение имения мастера. Сейчас в Лысковщине работает его дом-музей, где сельчане окрестных деревень и туристы заново знакомятся с таинственной судьбой культового художника.
«Высоки, худой, стройный, всегда аккуратно и чисто одетый, неизменно серьезный… Говорит он глубоким басом…». Так описывал Николая Неврева его друг, меценат и богатейший человек России Савва Мамонтов. Таким запомнили художника и лысковщане. Но как занесла судьба именитого творца в маленькую белорусскую деревушку? История здесь очень интересная. Будучи уже широко известным, Николай Васильевич однажды познакомился с известным генералом, героем сербской войны Михаилом Черняевым, у которого было поместье в деревне Тубушки Круглянского района. И в 1885 году генерал предложил художнику погостить у него. Тот не отказался и приехал к другу. Поселили Николая Васильевича в былом доме супруги помещика Владимира Лопандина, в соседней Лысковщине. Неврев так впечатлился живописной природой и доброжелательностью местного люда, что взял да и обосновался здесь.
Справка.
Николай Неврев родился 3 мая 1830 года в московской купеческой семье. Поначалу зарабатывал на жизнь как канцелярист. Лишь в 21 год поступил в Московское училище живописи, ваяния и зодчества, где занимался в течение пяти лет в мастерской исторического и жанрового живописца М. И. Скотти. Неожиданно покинул училище, став свободным художником. Первое время рисовал портреты.
Широкая известность к художнику пришла в середине 1860-х годов, когда он пишет жанровые картины из русского быта «Протодьякон, провозглашающий многолетие на купеческих именинах», «Воспитанница» и знаменитый «Торг. Из недавнего прошлого». Эта картина получила первую премию Общества любителей художеств
Последние годы жизни провел в имении в деревне Лысковщина Круглянского района, где 3 мая 1904 года и умер.
Братья Реуты
Уникальным для истории Крглянского района является случай службы троих родных братьев в Афганистане: Реутов Ивана, Валерия и Анатолия.
Иван и Валерий Реуты могли отказаться идти на войну. Но решили для себя, что с честью выполнят интернациональный долг:
- Мы понимали, что можем вернуться из Афганистана инвалидами или, того хуже, в цинковых гробах,
Анатолий Реут, первый из братьев, попавший в горячую точку, неохотно говорит о прошлом:
- У меня погибли два лучших друга, обоим было всего 19…
Весточку, что он жив, Анатолий прислал матери летом 1984-го. Не успели у той высохнуть слёзы счастья, как она рыдала уже от горя – в Афганистан забирали её второго сына, 18-летнего Ванечку.
Иван рассказывает:
-Как только туда прилетел, попросил командира отправить меня в часть, где служит Анатолий. Но тот сказал: пока все документы подготовим, твой брат уже демобилизуется. И я оказался в ремонтной роте. Наш 682-й мотострелковый полк стоял в Пандшерском ущелье, в апреле 1984-го понёс большие потери: душманы расстреляли 1-й батальон, который по фамилии комбата Королёва называли королевским.
Иван и сам регуляоно был на волосок от гибели: «Почти каждый день нас обстреливали. А однажды рядом с местом, где мы стояли, загорелся артиллерийский склад-ящики со снарядами. И мы, трое 18-летних пацанов, белорус, украинец и русский, вызвались его тушить. К счастью уцелели.
Демобилизовался Иван в июне 1986-го. А вскоре в Афганистан отправили его младшего брата Валерия. Валерий вспоминает:
- Я попал в учебку, а через 6 месяцев стал командиром самоходной артиллерийской установки. Постоянно на линии огня… Однажды подцепил желтуху, угодил в госпиталь. В тот же день мне сказали: твой экипаж подорвался на фугасе. Одного из моих боевых товарищей выбросило в реку, его так и не нашли, второй сгорел заживо, третьего разбило о скалы… Терять друзей страшно. Но мы не забудем их никогда.
Братьям повезло? Домой вернулись живыми и невредимыми. Даже ранены ни разу не были.
Вокальный ансамбль “Милавица”
Филатовский сельский Дом культуры под руководством Татьяны Анатольевны Боярской, стал центром культуры общения, поведения, восприятия художественных ценностей, культуры досуга и отдыха.
Особой гордостью Дома культуры является вокальный ансамбль «Миловица», организованный в 2000 году. С 2001 года коллективом руководит Боярская Татьяна Анатольевна.
«Миловица»- самодеятельный коллектив художественного творчества. Само участие в вокально-хоровой деятельности исключительно добровольно и движимо, прежде всего, интересами самих участников. Людей в этот коллектив (количество участников составляет 15 человек) привлекает не материальная выгода от занятий пением, а само участие, удовольствие, получаемое от творческого процесса.
Свое название вокальный ансамбль берет от словосочетания «милые лица». И, действительно, в коллективе поют 15 обаятельных женщин. Помимо Татьяны Анатольевны Боярской в состав «Миловицы» входят представители разных профессий, казалось бы, далеких от сцены и зрителей.
Каждый их них заслуживает отдельных слов восхищения не только за талант, а еще и за то, что все они, несмотря на свою занятость, находят время на репетиции и концертные выступления, остаются верными любви к песне.
Ансамбль «Миловица» активной деятельностью обогащает клубную работу, уделяет большое внимание поиску новых форм приобщения посетителей Дома культуры к активному участию в проводимых мероприятиях: ярмарках, обрядовых праздниках, массовых народных гуляниях, вечерах отдыха, государственных и календарных праздниках (Новый год, Международный женский день, День Победы, День сельского хозяйства, День Независимости, День пожилого человека, День матери, День семьи, День защиты детей).
Репертуар ансамбля богат песнями разных жанров. Это и лирические, и календарные, и шуточные, и песни современных белорусских и российских композиторов, Есть частушки и припевки, исполняющиеся в основном с инструментальным сопровождением (баян).
Таким образом, источником вдохновения самодеятельных артистов из ансамбля «Миловица» были и остаются народные песни, легенды, пословицы – «безымянный» фольклор. Ведь народ всегда создавал замечательные художественные ценности.
Участники ансамбля частые гости на рабочих местах полеводов и животноводов как своего родного хозяйства КСУП «Некрасово - АГРО», так и тружеников соседних хозяйств.
Ежегодными итогами работы вокального ансамбля является отчетный концерт, программа которого обновляется более чем наполовину. Свое мастерство коллектив неоднократно показывал, принимая участие в смотрах-конкурсах и фестивалях, проводимых в Круглянском районе.
За участие в районном фестивале народного творчества «Моя Круглянщина», районном смотре-конкурсе военно-патриотической песни, районном смотре-конкурсе военно-патриотическогой и молодежной песни “Мелодия жизни”, районном фестивале “Играй, гармонь” ансамбль награждался Дипломами разных степеней.
Самое ценное в деятельности ансамбля “Миловица” и его руководитяля Татьяны Анатольевны Боярской, безусловно, то, что они, даря тепло своего творчества, учат нас ценить всё доброе, вечное, чистое и радоваться каждому дню.